Bánh Cuốn Bình Khê

Đêm qua, tình cờ tôi gặp lại Bánh Cuốn Bình Khê trên Facebook. Tôi ngạc nhiên vì đã 65 năm tôi mới gặp lại món ăn nầy của quê nội tôi, quận Bình Khê, tỉnh Bình Định, 40 km về hướng tây Qui Nhơn, trên quốc lộ 19. Sau năm 1975, quận Bình Khê được đổi lại là huyện Tây Sơn.

Những năm chiến tranh Việt-Pháp, 1945-1954, gia đình tôi tản cư từ Qui Nhơn (sau nầy đổi thành Quy Nhơn) về Bình Khê. Tôi lớn lên ở quê nội. Thời gian gọi là kháng chiến nầy, máy bay thực dân Pháp bắn phá liên tục. Trường học, chợ búa phải mở ban đêm. Đám trẻ chúng tôi gọi nhau thức dậy lúc 3-4 giờ sáng, xách đèn dầu đi học trường làng. 9 giờ sáng, khi nông dân ra đồng thì chúng tôi đã trở lại nhà. Máy bay khu trục AD6 của Pháp thường bay từng nhóm 2-4 chiếc và xuất hiện thình lình giữa khoảng 10 giờ sáng đến 5-6 giờ chiều. Căn cứ xuất phát của chúng là những phi trường ở Tuy Hòa hay Nha Trang, vùng Pháp chiếm. Máy bay Bà Già, một loại máy bay vận tải giống như máy bay Dakota, màu bạc, thì thường bay đơn độc và xuất hiện giữa trưa, thả xăng thùng đốt xóm làng. Máy bay khu trục AD6 của Pháp thường bay sát mặt sông hay quốc lộ để đạt yếu tố bất ngờ. Có lần bộ đội Việt Minh đi qua làng, mang theo vài cây trung liên với băng đạn bánh tròn nhưng không dám bắn phi cơ Pháp vì sợ chúng trả thù dân chúng.
Mẹ tôi nuôi đám con bằng gánh hàng xén ở các chợ đêm trong quận. Tôi, thời đó 8-10 tuổi thường theo mẹ ra chợ phụ giúp. Mẹ tôi bận rộn bán hàng xén, tôi bán dép râu, đồ sành hay bất cứ thứ gì mẹ tôi giao cho. Rất nhiều trẻ con, trai hay gái, thời chiến theo cha mẹ ra chợ buôn bán. Có em bán rau quả, có em bán cá tôm.
Chợ đêm nhóm lúc chạng vạng khi phi cơ Pháp đã rút hết về căn cứ và tan vào lúc nửa đêm.
Trước khi gồng gánh ra về, mẹ tôi thường mua cho hai mẹ con bánh cuốn, vừa đi vừa ăn. Cuốn bánh rất lớn, dài khoảng 3 gang tay tôi hay 2 gang tay người lớn.
Giữa khuya bụng đói, cuốn bánh thơm ngon vô cùng. Cuốn bánh, bên ngoài là lớp bánh tráng bột gạo lớn khổ, dày, nhúng ướt, bên trong là bánh tráng nướng cũng được nhúng nước sơ còn giòn. Ruột cuốn bánh là chả ram (chả giò) nhỏ cuốn mà ruột là thịt heo, giá súc, loại giá ngắn vừa mọc còn hạt đậu ở đầu, chiên giòn. Nem chua hay nem nướng thơm chảy nước miếng được đặt dài trong lòng cuốn bánh. Rau thơm, rau quế mùi hấp dẫn, đôi khi có cả miếng dưa leo, miếng ớt xanh, được sắp bên ngoài lớp nem và chả ram. Có người còn thêm cả trứng vịt luột cắt lát. Cuốn bánh được cuốn chặc, dài khoảng 3-4 tấc, có thể cầm tay vừa đi vừa ăn không sợ bị gãy bể.
Vì cuốn bánh quá to, người ăn phải cắn nghiêng hai bên đầu cuốn bánh. Khi cắn người ăn nghe được tiếng giòn rụm của chả ram và bánh tráng nướng. Nước mắm ớt tỏi được người bán rưới bên trong cuốn bánh, người ăn không cần phải chấm thêm nước chấm nào. Niềm hạnh phúc của tôi là ăn bánh cuốn trên đường về nhà giữa đêm khuya.
Năm nào đây, tôi về thăm lại chợ Kiên Mỹ, sát bên Bảo Tàng Viện Quang Trung bây giờ, có để ý những hàng quán ven đường nhưng không thấy nơi nào bán bánh cuốn Bình Khê của những năm 1945-1954. Có lẽ hình chụp một thanh niên cầm cuốn bánh dài nửa thước đến từ thành phố Phú Phong bên bờ tây sông Côn.
Ngày lễ Đống Đa, mồng 5 Tết, nếu bạn nào có dịp về Tây Sơn, hãy thử ăn Bánh Cuốn Bình Khê, bảo đảm ngon. Nơi tôi đang ở, tìm bánh cuốn không khó nhưng chả giò không được giòn, nem nướng không được thơm và cuốn bánh khá nhỏ.

Bánh Cuốn quận Bình Khê
Ngon tuyệt, không thể chê
Một cuốn đủ no bụng
Đặc sản của miền quê

Ông Già Bình Khê
Florida, 11 tháng 10 năm