Để In Được Một Tập Thơ

Để in được một tập thơ ở Việt Nam bây giờ không khó,nếu tác giả có sẵn tiền.Số lượng thơ in hàng năm khá nhiều,ước tính trung bình mỗi năm chừng 500 tập.Vì thế có nhà thơ đã hùng hồn tuyên bố Việt Nam đang là một “cường quốc thơ”! Không biết đây là tin vui hay tin buồn, vì nếu là cường quốc kinh tế thì cơm no áo ấm cho mọi người, còn “cường quốc thơ” chỉ là chuyện “tám” cho vui!

Nhớ lại thời bao cấp, trước thời kinh tế thị trường, muốn in được một tập thơ, các tác giả phải xếp hàng đợi rất lâu, từ nửa năm đến vài năm, tùy theo chỉ tiêu của nhà xuất bản (nxb), tên tuổi, chức vị của nhà thơ.Những tác giả tự do, không phải là hội viên hội Nhà Văn, khó mà in thơ được.Người đọc thơ thời ấy cũng phải “đãi cát tìm vàng” trong số các tập thơ quốc doanh đã xuất bản- giá bìa rẻ, số lượng in từ 10.000- 20.000 cuốn/tập-, mới tìm được những câu, những bài thơ hay.Các tác giả được liệt vào nhóm Nhân Văn Giai Phẩm như Lê Đạt, Trần Dần…hoặc viết tự do như Lưu Quang Vũ…gần như không có tập thơ nào in trong thời điểm ấy.

Sang thời kinh tế thị trường thì cơ chế dành cho các nxb thoáng hơn, lời ăn lỗ chịu, nên việc in thơ cũng được mở rộng, miễn là tác phẩm không “phản động, gây mất đoàn kết dân tộc, khiêu dâm, đồi trụy…” là được.Quan điểm thơ tốt được dùng thay thế cho thơ hay.

Thông thường, để in thơ, tác giả phải chuẩn bị bản thảo thật kỹ, rà soát từng bài, tự mình kiểm soát lấy mình,xem thử có chỗ nào vi phạm cấm kỵ không.Nếu cần, nhờ bạn bè đọc lại, góp ý.Bản thảo ‘hoàn chỉnh’ rồi, đánh vi tính in ra hai bản, mang đến nxb nào đã chọn để xin cấp giấy phép xuất bản.

Về nxb, có nxb cấp trung ương, thành phố, tỉnh.Cấp trung ương ở Hà Nội,mở thêm chi nhánh miền Nam ở Sài Gòn có: Nxb Văn Học, Hội Nhà Văn, Thanh Niên, Phụ Nữ…

Thành phố HCM có nxb Trẻ, Văn Nghệ TP.HCM, Văn Hóa Sài Gòn…Ở các tỉnh có Thanh Hóa, Thuận Hóa, Đà Nẵng…

Nộp bản thảo rồi, nếu không nhờ quen biết hay thông qua dịch vụ, bản thảo sẽ bị ‘ngâm tôm’ một thời gian để chờ người biên tập đọc.Đọc xong, nếu không thấy bản thảo hoặc lý lịch tác giả “có vấn đề” về chính trị, tác giả được mời tới để đóng các khoản tiền biên tập, cấp giấy phép… do nxb quy định.Khoản tiền này mất từ vài trăm ngàn đồng đến vài triệu đồng, tùy theo mỗi nhà xuất bản.Sau đó nxb đưa bản thảo đã biên tập và giấy phép xuất bản cho tác giả đi in.

Đôi khi, có tác giả sau khi đóng tiền để cầm lại bản thảo được cấp giấy phép, không còn nhận ra mặt mũi đứa con tinh thần của mình,vì bị sửa chửa quá nhiều (gọi là công tác biên tập thơ), nên đành chịu mất tiền nhưng không in.Hình như ban biên tập của các nxb rất sợ để lọt lưới các tác phẩm có vấn đề nên cắt xén, sửa chửa không nương tay.Quan điểm ở chiến trường lại được dùng ở đây:”Thà giết lầm chứ không bỏ sót”!

Nếu còn thích in, tác giả nên đi khảo giá ở nhiều nhà in khác nhau để khỏi bị hớ.Trong thời gian in, tác giả nên chăm sóc xem lại khâu mo rát, co chữ, màu sắc.Lỗi in chữ sai thường mắc phải nhất.Tập thơ in rồi,ít có nhà phát hành nào nhận thơ để bán,trừ của tác giả quá nổi tiếng hoặc đang ăn khách.Phần đông, thơ dùng để tặng, biếu, ép mua, bán đểu…

Có nhiều lý do để người ta in thơ, nhưng đừng hoang tưởng là thơ mình sẽ gây được tiếng vang hoặc sẽ bán đắt như tôm tươi.

Với dân số khoảng 80 triệu người,một tập thơ được in 200 cuốn, có thể chưa bán hết trong năm năm.
Không hiểu vì sao một “cường quốc thơ” mà như thế!

Lữ Vân
24.3.2012