Đó là đầu đề một bài tập viết mà tôi đã đã dạy cho học trò lớp Một cách đây hơn 28 năm.
Ngày ấy dạy thì cứ theo sách giáo khoa. Thời khóa biểu ghi môn gì thì dạy môn ấy.
Cá khô kho khế.
Bài tập viết này đối với học trò lớp Một ở học kỳ hai được xem là bài khó. Vì các em khi viết các chữ h,k phải đưa cây bút lá tre từ đường gạch dưới cùng. Kéo xiên lên 30 độ , lên 4 ô ly- đường gạch thứ hai _ rồi lên gần đến đường gạch thứ ba thì đánh cong trái, sổ thẳng xuống. Giao nhau với nét lên ở đường gạch thứ hai rồi mới sổ thẳng xuống dòng kẻ thứ nhất.
Nhìn các em cầm cây bút đưa lên đưa xuống, nắn nót đến lè cả lưỡi ra, méo miệng qua một bên. Nước mũi chảy thò lò cả ra mà không biết. Trông đến tức cười. Vậy mà viết được một chữ, ngẩng đầu lên, thở cái k..h..ì. Nghiêng đầu ngắm nghía chữ vừa mới viết. Chưa kịp đắc ý. Cái tay đưa ngang định quẹt nước mũi thì r..ẹ..t một cái, đụng phải hũ mực . Thế là mực tím văng tung tóe khắp bàn. Bắn cả vào vở, vào chiếc áo trắng đang mặc. Nhìn cái mặt xanh như tàu lá. Tay chân tèm lem. Mắt liếc nhìn cô giáo lấm la lấm lét trông đến tội. Dù biết rằng tôi không bao giờ la mắng trong những trường hợp như thế.
Ngày xưa…
Ngày xưa, tôi là một cô giáo làng, dạy trường làng. Đúng hơn là trường Đình _ Đình Phú Tài. Ngôi trường nằm cách đường cái khỏang 300 mét. Từ đường Quốc lộ I rẽ về bằng con đường đất nhỏ ngoằn nghoèo. Cụm trường này chỉ có ba phòng. Cách cụm trường chính khỏang hơn cây số. Nhưng thật lẻ loi vì nằm tận dưới làng.
Trong sân trường có hai cây Cầy cổ thụ to bằng bốn người lớn ôm mới xuể. Lớp học có 45 em. Có những em học sinh nhà quá nghèo. Quanh năm đi học chỉ một chiếc áo. Em Mẫn được tôi chọn làm lớp trưởng vì thấy em khôn ngoan nhanh nhẹn . Đầu năm em mặc chiếc áo còn mới. Tháng sau đã thành màu cháo lòng. Nhìn khuôn mặt rám nắng có hai con mắt thật sáng của cậu học trò.Tôi hỏi:
_ Sao em cứ mặc hòai chiếc áo này đi học vậy.
Cô học trò ngồi bên nhanh nhảu:
_ Trò có một cái áo đó thôi cô! Má trò đi làm mướn. Mấy tháng nay đau không đi làm nữa.Trò với chị đi mót lúa để cả nhà ăn đó cô.
Hôm sau tôi mang lên một túi áo quần đưa cho em. Em một mực không nhận. Bảo mấy cũng không nghe. Không ngờ cậu bé trông thế mà lòng tự trọng thật là cao.
Tôi còn nhớ trong lớp Một E năm ấy. Có một trò tên Phúc. Cũng vậy, đầu năm em mặc một bồ đồ ca rô màu sô cô la. Người hơi nhỏ con. Nhưng mặt mày trông cũng sáng sủa. Hai con mắt một mí trông hiền hiền. Chỉ tội là học rất chậm. Ngày nào em cũng mặc bộ đồ ấy. Hai tuần sau , chiếcáo chỉ còn hai hột nút. Tháng sau là bay tuốt luốt, không còn hột nào. Và mỗi lần ra chơi. em chạy rượt đuổi cùng bạn bè. Áo cứ thếbay hồn nhiên, phơi cả bụng. Đứng xếp hàng vô lớp . Tôi kêu lên .Lấy tay dở hai tà áo đã bóng láng vì không giặt bao giờ lên: Hai bên xương sườn nhô ra , da màu trắng. Ở giữa bụng thì màu nâu bóng. Trên một thân hình nhỏ bé kia mà chia làm ba phần rõ rệt. Cả lớp cười ồ. Em cũng cười theo, hồn nhiên.
Hôm sau đi dạy, tôi mang cả kim chỉ, nút áo, cắt móng tay, cả kéo và dao lam để giờ ra chơi cắt móng tay, kết nút và cắt tóc cho học trò. Đôi khi còn đóng tiền học cho các em. Có khi lấy tiền lương mua vở cho các em. Nếu không, “Hết vở rồi, em nghỉ học cô à! Mẹ em không có tiền.”
Tổng kết năm học nào tôi cũng hì hụi nấu chè , làm bánh rồi khệ nệ mang xuống trường cho các em Liên hoan. Tuy mệt nhưng ngon hơn và đỡ tốn tiền. Cô giáo lương thì ít. Học sinh thì nghèo . Lấy đâu ra tiền. Vậy mà cũng chụp hình kỷ niệm như ai.
Khi quyết định về quê cha ở Quảng trị cũng là lúc chia tay với nghề dạy học. Ba tôi sợ mấy mẹ con ở xa côi cút sẽ bị người ta bắt nạt. Còn Chồng thì theo chồng. Chồng mất biết dựa vào ai những khi trái gió trở trời.
Những năm đầu nghỉ dạy thật khó khăn cho tôi. Tâm hồn cứ chống chếnh thế nào. Người đôi khi như gàn gàn. Ngẫn ngẫn ngơ ngơ. Nhất là những dịp Khai trường. Thấy học trò áo mới quấn mới lũ lượt. Thầy cô áo dài tha thướt mình cứ thấy lạc lỏng tủi thân thế nào.
Vậy mà đã hai mấy năm trôi qua.
Có lần tỉnh giấc lúc nửa đêm nghe như có ai nói vào tai: Cá khô kho khế.
Nằm ngẫm nghĩ mãi không hiểu vì sao. Hình như đó là món ăn. Sao mình không bao giờ nghĩ đến.
Hôm sau, ra chợ mua cá khô cùng vài trái khế về kho thử. Ngâm cá một lát với nước muối nhạt cho mềm. Chặt nhỏ nếu là cá to. Bỏ đầu nếu là cá cơm. Xắt khế theo chiều dọc rồi cho vào nồi sau khi chiên sơ cá qua với một ít dầu hành phi cho thơm. Sắp cá lên trên khế .Cho đường vào cùng ít ớt bột, mắm muối tiêu hành thêm vài trái ớt tươi. Đổ nước ngập khế kho riu riu cho đến khi rút hết nước. Nồi cá kho thơm nức mũi, bay đi khắp xóm. Ai mà đang đói bụng là thèm chảy nước miếng.
Đến khi gắp cá ra dĩa, sắp khế chung quanh. Cả nhà ai cũng náo nức.
_ Chà! Mẹ ơi! Cá khô kho kiểu này ngon quá. Vị mặn , cay, chua chua đậm đà ngọt dịu. Ngon quá! Cô con gái Út bảo.
Cả nhà ăn mà cứ hít hà vì cá cay.
Nhưng đến khi ăn thử một lát khế thì:
_ Ồ! Khế ngon hơn cá mMá ơi! Cậu con đầu kêu.
Không phải là khế nữa. Vì nó không còn vị chua thường lệ. Bao nhiêu vị ngon của cá, của gia vị đều thấm vào khế. Và thế là các đôi đũa đều truy tìm những lát khế kho.
Mùa lạnh, chỉ cần một nồi cá khô kho với khế. Và một tô canh rau khoai thật nóng nấu với mắm ruốc và củ ném là ngon hơn thứ gì ở trên đời.
Những món ăn quê, tuy đơn giản . Nhưng nếu biết nấu đúng cách, nêm gia vị đúng lúc thì đôi khi lại ngon hơn cả các món cao lương mỹ vị khác.
Phạm Ty Lan
Món ăn bồi bổ tinh thần
Tưởng là học được một món ăn dân giã để thêm vào thực đơn cho gia đình, nào ngờ lại học được nhiều điều hơn thế !Cảm ơn những dòng tâm sự chân thành, giản dị của cô giáo LT, nó làm tôi thấy yêu cái nghề mình đã chót yêu và quyết chọn . Thế mà có lúc tôi tưởng mình ko thể tiếp tục gắn bó với nghề .Đọc những dòng tâm sự của cô ” Những năm đầu nghỉ dạy thật khó khăn cho tôi. Tâm hồn cứ chống chếnh thế nào. Người đôi khi như gàn gàn. Ngẫn ngẫn ngơ ngơ. Nhất là những dịp Khai trường. Thấy học trò áo mới quấn mới lũ lượt. Thầy cô áo dài tha thướt mình cứ thấy lạc lỏng tủi thân thế nào….” tôi cảm nhận rất rõ những gì cô đã trải và thấy là mình có may mắn hơn cô vì vẫn gắn bó với nghề.Cảm ơn rất nhiều về bài viết hữu ích, ít nhất là đối với tôi
Món ăn bồi bổ tinh thần
Tưởng là học được một món ăn dân giã để thêm vào thực đơn cho gia đình, nào ngờ lại học được nhiều điều hơn thế !Cảm ơn những dòng tâm sự chân thành, giản dị của cô giáo TL, nó làm tôi thấy yêu cái nghề mình đã chót yêu và quyết chọn . Thế mà có lúc tôi tưởng mình ko thể tiếp tục gắn bó với nghề .Đọc những dòng tâm sự của cô ” Những năm đầu nghỉ dạy thật khó khăn cho tôi. Tâm hồn cứ chống chếnh thế nào. Người đôi khi như gàn gàn. Ngẫn ngẫn ngơ ngơ. Nhất là những dịp Khai trường. Thấy học trò áo mới quấn mới lũ lượt. Thầy cô áo dài tha thướt mình cứ thấy lạc lỏng tủi thân thế nào….” tôi cảm nhận rất rõ những gì cô đã trải và thấy là mình có may mắn hơn cô vì vẫn gắn bó với nghề.Cảm ơn rất nhiều về bài viết hữu ích, ít nhất là đối với tôi